Stresin Göze Etkileri

Dünya Sağlık Örgütü, stresin 21. yüzyılda toplum sağlığını tehdit eden en önemli faktörlerden biri olduğunu vurgulamaktadır. Göz, hem sinir ve damar yapısı hem de hassas biyokimyasal dengesi nedeniyle stresin doğrudan yansıdığı organlardan biridir. Vücudumuz stres altındayken “kortizol” isimli bir hormon salgılar. Bu hormon, kalp atışlarını hızlandırır, kan damarlarını daraltır. İşte bu değişiklikler gözlerimizi de etkiler.

Migren ve Görsel Belirtiler

Stres, migren ataklarının en güçlü tetikleyicilerinden biridir. Migren sırasında ışık çakmaları, zikzaklı çizgiler veya geçici görme kaybı yaşanabilir. Migrenin görsel aurası olarak bilinen bu tablo, iş gücü kaybına ve yaşam kalitesinde düşüşe neden olur.

Göz Seğirmesi (Miyokimi)

Yoğun stres dönemlerinde göz kapaklarında istemsiz kasılmalar (miyokimi) sık görülür. Genellikle zararsızdır; fakat vücudun “artık mola ver” sinyali olarak değerlendirilmelidir.

Göz Tansiyonu (Glokom)

Bilimsel çalışmalar, kronik stresin göz içi basıncını artırabileceğini göstermektedir. Kortizol aracılığıyla göz içi sıvı dinamiğinde meydana gelen değişiklikler, bu ilişkiyi açıklayan temel mekanizma olarak öne çıkmaktadır. Bu durum, glokom hastalarında görme alanı kaybının daha hızlı ilerlemesine yol açabilir. Özellikle ailesinde glokom öyküsü olan bireylerde stres yönetimi kritik önemdedir.

Bulanık Görme ve Konsantrasyon Bozukluğu

Stres anında sempatik sinir sistemi (alarm sistemi) baskın hale gelir, parasempatik sistem (rahatlama sistemi) geri planda kalır. Bu da gözün odaklama kaslarının işlevini bozar. Sonuçta “bulanık görme” ve “sisli bakma” gibi şikâyetler ortaya çıkar. Ayrıca kortizolün beyin görme merkezleri üzerindeki etkisi de görsel işlemlemeyi yavaşlatarak konsantrasyon güçlüğüne yol açar.

Kuru Göz ve Dijital Yorgunluk

Stres, gözyaşı bezlerinin salgısını azaltabilir. Bu da kuru göz sendromunu tetikler. Günümüzde bilgisayar ve telefon ekranının yoğun kullanımıyla birleşince; gözlerde yanma, batma, kızarıklık ve görmede dalgalanmalar kaçınılmaz hale gelir.

Santral Seröz Koryoretinopati

Stresin gözde yol açtığı en tipik hastalıklardan biri santral seröz koryoretinopatidir.

• Özellikle 20–50 yaş arası erkeklerde sık görülür.

• Kortizol ve adrenalin fazlalığı, gözün koroid (damar) tabakasında geçirgenliği artırır ve gözün retina (ağ) tabakası altında sıvı birikir.

Orta alanda bulanık görme, sisli bakma, düz çizgilerin eğrilmesi (metamorfopsi) ve renklerde solukluk gibi problemler ortaya çıkar.

• Çoğunlukla birkaç ay içinde kendiliğinden düzelir; ancak kronikleşirse kalıcı görme kaybı riski vardır.

Retina Hasarı

Son dönem deneysel çalışmalar, kronik stresin retinada oksidatif stres (hücre pası) ve inflamasyonu (hücre yangısı) artırdığını göstermektedir. Bu durum, özellikle diyabetik retinopati (şeker hastalığının göze vurması) ve yaşa bağlı makula (sarı nokta) dejenerasyonu gibi hastalıkların ilerlemesinde hızlandırıcı rol oynamaktadır.

Daha Az Bilinen Stresle İlişkili Göz Sorunları

• Oküler yüzey inflamasyonu – Kaygı bozukluğu olan kişilerde daha sık göz kuruluğu ve alerjisi gözlenir.

• Retina damar tıkanıklıkları – Ani yoğun stres dönemleri retina atardamar ve toplardamar tıkanıklığını tetikleyebilir (özellikle yüksek tansiyonu olanlarda).

• Üveit (göz iltihaplanması) nüksleri – Bağışıklık sistemiyle ilgili hastalıklarda (örneğin Behçet hastalığı) stres, alevlenme faktörü olabilir.

• İşlevsel görme bozuklukları – Gerçek doku hasarı olmaksızın görme bulanıklığı ve çift görme şikâyetleri, özellikle gençlerde sık rastlanan tablolardır.

Sonuç ve Öneriler

Stres, göz sağlığı üzerinde hafif şikâyetlerden (seğirme, göz kuruluğu) ciddi hastalıklara (glokom, santral seröz koryoretinopati) kadar geniş bir yelpazede etkilidir. Bu nedenle göz sağlığını korumak yalnızca gözle ilgili muayene ve tedavilerden ibaret değildir; stres yönetimini de içerir:

Düzenli uyku, egzersiz ve gevşeme teknikleri

- Dijital ekran molaları (20–20 kuralı: 20 dakikada bir 20 saniye uzağa bakarak ara verilmeli.)

- Göz şikâyetlerini ciddiye alıp zamanında muayene hem görme keskinliğini hem de yaşam kalitesini korumada kritik rol oynar.

Kaynak: www.hurriyet.com.tr