Optisyenlikte Reklam Doktrini

Optisyenlik hakkında Kanun ve Yönetmelik açısından reklam ve tanıtım ..

Optisyenlikte Reklam Doktrini
26 Mayıs 2014 Pazartesi 06:05

 Değerli Meslektaşlarım,

 

Geçmişte olduğu gibi günümüzde de gözlükçülük kamuoyunun gündeminden düşmeyen, meşruiyeti tartışılan konuların başında reklam ve tanıtım gelmektedir. Gözlükçülük mevzuatında ki eksiklikler ve yanlış uygulamalar bazı yöneticilerimiz tarafından bilinçli olarak suiistimal edilmiş ve meslektaşlarımız yanlış yönlendirilerek bir bilgi karmaşası yaratılmıştır. Ortaya doğru bir tespit koyabilmek adına konuyu Optisyenlik hakkında kanun, yönetmelik, genel sağlık mevzuatı ve tıbbi cihaz yönetmelikleri açısından etraflıca değerlendirmek yerinde olacaktır.

 

Optisyenlik hakkında Kanun ve Yönetmelik açısından reklam ve tanıtım ..

 

5193 sayılı kanun ve buna bağlı olarak yürürlüğe giren yönetmelikleri incelemek, değerlendirmek ve ortaya doğru bir yorum koyabilmek için sağlık mevzuatını iyi bilen bir hukukçunun desteğine her zaman ihtiyaç vardır. Bu başlık altında yapacağımız tespit ve yorumların doğru anlaşıla bilmesi için yazımıza Optisyen ve Optisyenlik Müessesesi arasındaki farkı anlatmakla başlamak doğru olacaktır.

Gözlükçü; Sağlık Bakanlığı tarafından verilen gözlükçülük yapabileceğine dair belgeye sahip kişiyi, Optisyen; ise Optisyenlik alanında en az ön lisans seviyesinde meslekî eğitim ve öğretim veren yüksekokul mezunu kişiyi ifade eder. Her ikisi de Optisyenlik mesleğini bizatihi yapmaya haiz ve yetkili olan kişilerdir.

Optisyenlik Müesseseleri; Optisyen veya Gözlükçülük ruhsatnamesine haiz bir kişinin bizzat mesul müdürlük görevi üstlenmek suretiyle açtığı ve/veya gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişilerin Optisyenlik mesleğini icra etmeye yetkili bir kişiyi mesul müdür olarak çalıştırmak kaydıyla açtıkları müesseselerdir.

 

Görüldüğü gibi Optisyen ve Optisyenlik müessesesinin aynı kavramlar olmadığı çok açık ve nettir. Gerek kanun ve yönetmelikler açısından gerekse genel mantık itibari ile de aynı olması zaten düşünülemez.

 

Optisyen ve Optisyenlik müessesesi arasındaki farkı tespit ettikten sonra 5193 sayılı kanun açısından konuyu değerlendirecek olursak;

 

''Optisyenlik unvanı


MADDE 11. — Optisyen unvanını haiz olarak müessese açmış olanlar, yalnız optisyen unvanını kullanabilirler. Başka bir unvan kullanmaları veya gerçeğe uymayan reklam yapmaları yasaktır.''

 

MADDE 16. — Optisyenlik müesseselerinin açılışına ve sahip olmaları gereken şartlara dair usul ve esaslar ile optisyenlerin yapacağı ilân ve reklamlar, tutacakları defterler ve diğer hususlar Bakanlıkça bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde çıkarılacak yönetmelik ile düzenlenir.

 

Görüldüğü üzere Optisyenlik unvanı ve bu unvanın nasıl kullanılacağının açıklandığı madde de optisyenlerin işaret edildiği gayet açıktır. 5193 sayılı kanunun 16'ıncı maddesinde ve kanunun diğer maddelerinde de Optisyenlik müessesesine reklam serbestisi tanıyan bir hüküm de yoktur.

 

Kanun açısından Optisyenlik müesseselerinin reklam yapabileceğine dair bir hüküm yoksa Optisyenlerin yapacağı reklamlar nelerdir?

 

''Optisyenlik Müesseseleri Hakkında Yeni Yönetmelik Sayı 2014-28886


Tanıtım ve reklam


MADDE 24 – (1) Optisyenlik müesseselerinin gerçeğe aykırı reklâmı yapılamaz.


(2) Optisyenlik müesseseleri tabelaları, vitrinleri ile basılı ve elektronik ortam materyallerinde, ruhsatnamesinde kayıtlı optisyenlik müessesesi ismi dışında başka bir isim kullanamaz. Müessese vitrininde faaliyeti ile ilgili bilgileri, satışını yaptığı optik ürünler ile bu ürünlerin fiyatları ve anlaşma yapılan kurumların isimleri belirtilebilir.

 

''Optisyenlik Müesseseleri Hakkında Eski Yönetmelik Sayı 2004-25596


Tanıtım ve Reklam


Madde 24 —Optisyenlik müessesesi; insanları yanıltıcı, paniğe sevk edici, yanlış yönlendirici veya optisyenlik müesseseleri arasında haksız rekabete yol açacak şekilde yazılı basın, televizyon, radyo veya diğer yayın araçları yolu ile tanıtım ve reklam yapamazlar. Yapılan reklamların nitelikleri serbest piyasa ve rekabet kurallarına yakışır ve uygun olmalıdır.


Optisyenlik mesleğini icra hak ve yetkisini haiz olanlar, kendilerini tanıtan ve müesseselerini belirten adreslerinin bulunduğu kartvizitler bastırabilirler. Müessese vitrininde sadece faaliyeti ile ilgili bilgiler ve anlaşma yapılan kurumların isimleri belirtilebilir.''

 

Kanunda tarifi olmayan bir yetki ve hakkın yönetmelik marifeti ile kanunda gerçek kişi için tarif edilen bir yetki ve sorumluluğun, gerçek kişinin sahibi olduğu ya da mesul müdürlüğünü yaptığı bir işletmeye devredilmesi başka bir ifade ile gerçek kişiye ya da tüzel kişiye verilmesi veya gerçek veya tüzel kişilikler aracılığıyla işletilen optisyenlik müesseselerine reklam serbesiyet-i getirilmesi 5193 sayılı kanuna aykırı bir düzenlemedir.

 

''Hiç bir yönetmelik hükmü, kanun hükmünün önüne geçemez.'' 2004 ve 2014 yıllarında hazırlanan yönetmeliklerde yetkili idari kurum, fonksiyonunun, amacının dışına çıkarak ve yetkilerini aşarak optisyenlik müesseselerine reklam serbesiyet-i getiren düzenlemeler yapmıştır. Hazırlanan yönetmelikler de bu haliyle Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 40 ıncı maddesine aykırıdır.

 

İdarenin kanuna tabi oluşu, doğal olarak kanuna aykırı idari işlem yapılmamasını gerektirir. İdari işlemin bir kanundan kaynaklanması, bir kanuna dayanması, kısacası yürürlükteki bir kanunu uygulamak zorunda olması anlamını da taşır. Bu nedenle 5193 sayılı kanuna aykırı olarak hazırlanan bu yönetmeliklerin reklam ve tanıtımla ilgili maddelerinin kanun ilgili maddesi karşısında hiçbir geçerliliği yoktur.

 

Genel Sağlık Mevzuatı ve Tıbbi Cihazlara ilişkin mevzuat açısından reklam ve tanıtım ..

 

Genel sağlık mevzuatı açısından konuyu değerlendirmek için gözlüğün doğru bir tanımını yapmak ve gözlüğün kullanım amacına değinmek yerinde olacaktır. Gözlük; Görme bozukluğu olan kişilerin görüş kalitesini artıran, gözlerini koruyan, hekim reçetesindeki talimatlara göre çerçeveye uygulanan, optik merceklere sahip, kişiye özel görmeye yardımcı tıbbi cihazlara verilen isimdir. Gözlüğün kullanım amacı, görme bozukluklarını gidermek ''tedavi etmek'' veya gözleri dış etkenlerden korumaktır.

 

Optisyenlik müesseseleri Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılan, gözetim ve denetime tabi tutulan müesseselerdir. Gözlük reçeteye tabi ilaç ve tedaviler kapsamında değerlendirilen, hekim reçetesi olmaksızın satışına müsaade edilmeyen ve devletin geri ödeme yaptığı bir tıbbi cihazdır.

 

Genel sağlık mevzuatı açısından reçeteye tabi ilaç ve tedavilerin reklamı kesinlikle yapılamaz. Bu husus çeşitli kanun ve uluslararası sözleşmelerde de açık ve net bir şekilde Türkiye Cumhuriyeti tarafından kabul edilmiştir.

 

Avrupa Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesi'nin 15. Maddesi: 21786/1993

 

3. İleten taraf ülkesinde sadece reçete ile satışına izin verilen ilaç veya tedavilerin reklamı yapılmayacaktır.


4. Diğer tüm ilaç ve tedavilerin reklamları, dürüst, gerçeği yansıtan ve doğrulanması mümkün unsurlardan oluşacak ve ferdin zarardan korunması gereklerine uygun olacaktır.


5. İlaçlar ve tıbbi tedavi için tele-alışverişe izin vermeyecektir."

 

6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun'un 11. Maddesi:

 

2. Reçeteye tabi ilaçlar ve tedaviler hakkında ticari iletişim yapılamaz.


3. Reçeteye tabi olmayan ilaçlar ve tedavilerin reklamları dürüstlük ilkesi çerçevesinde, gerçeği yansıtan ve doğrulanması mümkün unsurlardan oluşacak şekilde hazırlanır.


4. İlaçlar ve tıbbi tedaviler için tele-alışverişe izin verilemez."

 

Genel sağlık mevzuatı açısından Gözlük ''Reçeteye tabi ilaç ve tedaviler'' kapsamında değerlendirilmesi gereken bir cihazdır. Nitekim 05.12.2013 tarihinde '' Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu'nda toplanan bilimsel komisyonun raporu da bu doğrultudadır. Bilimsel komisyon '' Optisyenlik müesseseleri tarafından satışı yapılan optik ürünlerin (kontakt lensler, gözlükler, az görmeye yardımcı cihazların) reçeteye tabi ilaç ve tedaviler kapsamında değerlendirilmesi gerektiği kararını almıştır.'' Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu alınan bu kararı Radyo ve Televizyon Üst Kurulu'na ve ilgili diğer kurumlara da bildirmiştir.

 

Bilimsel komisyon çalışmasından böyle bir kararın çıkmasında hiç şüphesiz Türk Oftalmoloji Derneğinin ve Gözlükçüler ve Optisyenler Konfederasyonun geçmişten günümüze yapmış olduğu özverili çalışmaların büyük etkisi vardır.

 

Optisyenlik müesseselerinde satılan gözlük çerçeveleri, numaralı gözlük camları ve kontakt lensler 4703, 3359 ve 181 sayılı kanunlara dayanılarak çıkartılan 07.06.2011 tarihli "Tıbbi Cihaz Yönetmeliği'nin" 9 No lu Ek'inin ölçülemeyen I sınıf ve II sınıf tıbbi cihaz sınıflandırılmasına dâhil olan devletin geri ödeme yaptığı tıbbi cihazlardır.

 

Tıbbi Cihaz Yönetmeliği (93/42/EEC), Vücuda Yerleştirilebilir Aktif Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği (90/385/EEC) ve Vücut Dışında Kullanılan Tıbbi Tanı Cihazları Yönetmeliği'nin (98/79/EC) kayıtla ilgili hükümleri gereği; ülkemizde yerleşik bulunan üretici/ithalatçı firmalar, bayileri ve bu yönetmelikler kapsamında bulunan ürünler Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından (TİTUBB)'da kayıt altına alınmaktadır.

 

Nitekim 18 Ocak 2014 tarihinde yayınlanan Optisyenlik Müesseseleri hakkındaki yeni yönetmeliğin 25'inci Maddesi (j) bendinde TİTUBB'a kayıtlı olmayan optik ürünlerin satışının yapılması Optisyenlik müesseselerine yasaklanmıştır.

 

15.05.2014 tarihinde de Tıbbi Cihaz Satış, Reklam ve Tanıtım Yönetmeliği resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin 15 ve 16'ıncı maddelerindeki amir hükümlere göre Optisyenlik müesseselerinde satışı yapılan gözlük çerçeveleri, gözlük camları, kontakt lensler ve lens bakım ürünlerinin ''üretici, ithalatçı, satış deposu ve/veya optisyenlik müesseseleri'' ayırt edilmeksizin reklam ve tanıtımının yapılması yasaklanmıştır.

 

KAPSAM


MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik 7/6/2011 tarihli ve 27957 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Tıbbi Cihaz Yönetmeliği, 7/6/2011 tarihli ve 27957 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Vücuda Yerleştirilebilir Aktif Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği ile 9/1/2007 tarihli ve 26398 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Vücut Dışında Kullanılan (İn Vitro) Tıbbi Tanı Cihazları Yönetmeliği kapsamına giren cihazların satış, reklam ve tanıtım faaliyetleri ile bu faaliyetleri yürüten gerçek veya tüzel kişileri kapsar.

 

(2) Kamu sağlık kurum ve kuruluşları, 18/1/2014 tarihli ve 28886 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Optisyenlik Müesseseleri Hakkında Yönetmelik kapsamına giren optisyenlik müesseseleri ve 24/9/2011 tarihli ve 28064 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Ismarlama Protez ve Ortez Merkezleri ile İşitme Cihazı Merkezleri Hakkında Yönetmelik kapsamına giren ısmarlama protez ve ortez merkezleri ile işitme cihazı merkezleri bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır. Ancak bu yerlerde satışı yapılan tıbbi cihazların reklam ve tanıtım faaliyetleri bu Yönetmelik kapsamındadır.

 

Yönetmeliğin 2' inci Maddesinin ikinci fıkrasında açıkça belirtildiği gibi ''Ancak bu yerlerde satışı yapılan tıbbi cihazların reklam ve tanıtım faaliyetleri bu yönetmelik kapsamındadır'' denilerek Optisyenlik Müesseseleri de bu yönetmeliğin kapsamı içine dâhil edilmiştir.

 

Reklamın kapsamı


MADDE 15 – (1) Münhasıran sağlık meslek mensupları tarafından kullanılması veya uygulanması gereken cihazlar ile geri ödeme kapsamında olan cihazların, internet dâhil halka açık yayın yapılan her türlü medya ve iletişim ortamında program, film, dizi film, haber ve benzeri yollarla doğrudan veya dolaylı olarak topluma reklamı yapılamaz. Bakanlığın veya Kurumun izni ile yapılan ve sağlık meslek mensuplarına cihazın piyasaya arz edildiğini duyuran gazete/dergi ilanları ile satış merkezlerinin resmî internet sitelerinde yapmış oldukları cihaz bilgilendirmeleri bu hükmün kapsamı dışındadır.

 

Yönetmeliğin ilgili madde ve fıkralarından da anlaşıldığı üzere ''Gözlük cam ve çerçeveleri ve kontakt lensler ve lens bakım ürünleri'' de dâhil olmak üzere bu ürünlerin reklam ve tanıtımının yapılması yasaktır. Reklamı yapılabilecek tıbbi cihazlar ise ''Diş macunu, diş protez bakım ürünleri, kondom, hasta altı bezi, inkontinans pedi, topikal uygulanan sıcak soğuk kompres, yara bandı, flaster, pamuk, ağız çalkalama suyu, nefes açıcı burun bantları'' dır.

 

Güneş gözlükleri ise mevzuat açısından kişisel koruyucu donanımlar kapsamına giren ''Göz ve Yüz Koruyucuları'' kategorisinde değerlendirilen ürünler olup Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından piyasa gözetim ve denetimi yapılan ürünlerdir. Söz konusu reklam ve tanıtım yasakları güneş gözlükleri için söz konusu değildir fakat içeriği güneş gözlüğü de olsa optisyenlik müesseselerinin kanunen reklam yapması yasaktır. Güneş gözlüğü üretici, ithalatçıları ve bayileri bu ürünlerin reklam ve tanıtımını yapabilirler.

 

Tekrar başa dönecek olursak 2004 tarih 25596 sayılı yönetmelikteki reklam ve tanıtımla alakalı idari kurumun yaptığı yanlış düzenleme idari mahkemeye zamanın da taşınamadığı/taşınmadığı için haksız rekabete yol açan reklamların önüne geçmek geçmişte güçleşmiştir. 18.01.2014 tarihinde resmi gazete yayınlanarak yürürlüğe giren yeni yönetmelikte yetkili idari kurum geçmişte yapılan hatayı düzeltmek yerine sağlık mevzuatına aykırı uygulamanın devam etmesinin önünü açmıştır.

 

Konfederasyon ve Federasyonlarımızın önderliğinde 15 derneğimizin müdahil olduğu davanın Danıştay İdari Mahkemesin de açılmasıyla beraber reklam tanıtımla ilgili süreç artık tam tersine dönmüştür. Danıştay'a açılan dava neticelenmesiyle yakın bir gelecekte de mesleğimizde ve kanunumuzda reklamın yerinin olmadığı ortaya çıkacaktır.

 

Sonuç olarak; 5193 sayılı kanun, genel sağlık mevzuatı ve tıbbi cihaz yönetmelikleri kapsamında sağlık mesleği olarak tanımlanan, ruhsatlandırılan ve düzenli olarak denetlenen bir müessesenin veya bu müesseselerde reçete ile satılan ürünlerin reklamının yapılması söz konusu değildir. Optisyenlik müesseselerinin ve bu müesseselerde satılan ürünlerin hiçbir şekilde reklamı yapılamaz.

 

Bilim gerçeği bilmektir. Nitekim ''Gerçeklerin bir gün ortaya çıkma gibi kötü bir huyu da vardır.''

 

Saygı ve sevgilerimle


H. Fatih İşçimen


İlgili Galeriler
Yorum Ekle
İsim
Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×
Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.