İlk Gözlük Takan Kişi Kimdi?

Gözlüğü ilk icat eden kişi hakkında birçok değişik görüş var ve ilk takan kişi ya da kişilere ilişkin de hiçbir yazılı belge yok belki ama, gözlükle ilk resmedilen kişiyi biliyoruz. Kendisini, 1352 yılında İtalyan ressam Tomaso da Modena tarafından yapılmış bir freskde, bir yazıyı kopya ederken görüyoruz. Hugues de Saint Cher bir din adamı ve gözlükle resmedilen ilk kişi.

Bundan yüzyıl kadar önce 1270 yılında Çin’e seyahat eden Marco Polo yaşlı Çinlilerin gözlük kullandığını gözlemliyor. Çinliler ise gözlüğü 11inci yüzyılda Arapların icat ettiğini, kendilerinin gözlüğü Araplardan aldığını söylüyorlar. Batılılarsa gözlük icadının 1268-1289 yılları arasında yapıldığı iddiasındalar. Bir başka iddia da 1907 yılında Alman Profesör Laufer’den geliyor, o da gözlük fikrinin Hindistan’da doğduğunu öne sürüyor. Tarih ve çıkış noktası hakkındaki farklı görüşlere rağmen hepsinin anlaştığı ortak bir nokta var. Gözlük, yaşın ilerlemesiyle gözün yakındaki nesnelere odaklanmasının güçleşmesinden kaynaklanan presbiyopi kusurunu düzeltmek üzere icat ediliyor. Gözlüğü ilk kullananların aynı Tomaso da Modena’nın freskinde olduğu gibi rahipler, din adamları, ilahiyatçılar olduğunu görüyoruz. 

Gözlüğe zemin hazırlayan büyütece ilişkin ilk kayıtlar çok daha eskilere, M.S. 1inci Yüzyıl civarına kadar dayanıyor. Romalı İmparator Neron’un eğitmeni Seneca’nın notlarında “Harfler ne kadar küçük ve silik olursa olsunlar su dolu bir cam veya kürenin ardından bakınca çok daha rahat okunabiliyorlar,” yazıyor. Ve M.S. 54-68 yılları arasında hüküm sürmüş İmparator Neron’un arena oyunlarında gladyatörleri daha iyi görmek için gözüne zümrüt tutarak seyrettiği söyleniyor.

Batıda Alhazen olarak tanınan, İslam aleminin en büyük fizikçisi ve modern optiğin babası sayılan Ebu Ali Hasan İbn-ül Heysem’in 1021 tarihinde yazdığı “Optik Kitabı” isimli eserinde büyütücü etki yapan konveks camlara ilişkin kayıtları bulmak mümkün. Kitap 12inci yüzyılda Arapça’dan Latin’ceye çevriliyor ve 13üncü yüzyılda İtalya’da gözlüğün icadı için önemli bir altyapı oluşturduğu düşünülüyor.

Bu arada 12inci yüzyılda Çinlilerin isli kuvars plakalarını güneş gözlüğü gibi kullandıklarını da söylemeden geçemeyeceğim.

Avrupa’da gözlüğün ilk İtalya’da ortaya çıktığını görüyoruz. Önceleri göz çukuruna doğrudan yerleştirilen bir cam parçası olarak kullanılan gözlüğün Floransalı Alessandro della Spina tarafından geliştirildiği kabul ediliyor. Pisa şehrindeki St. Catherine Manastırı kayıtlarında ise gözlüğün ilk kez başka biri tarafından yapıldığı, ama onun bunu paylaşmak istemediği belirtiliyor ve sonradan Spina’nın yapıp keyifle ve istekle herkesle paylaştığı yazılıyor.

1452’de matbaanın bulunmasıyla birlikte basılı kitapların artmasıyla gözlük kullanımı da gelişiyor ve artıyor. Bu dönemlerde gözlükler seyyar satıcılar tarafından satılıyor.

Bu küçük tarihi turdan sonra gözlüğün mucidi kimse ona müteşekkir olmamak elde değil. Bugün dünyada milyonlarca insan gözlük ve kontak lens kullanıyor, bu sayede daha üretken, daha verimli olmanın yanında daha mutlu da yaşıyorlar.

Göz çukuruna yerleştirilip daha iyi görmeye çalışılan camlardan, gözlüğün bugün geldiği noktaya kadar olan gelişimini de başka bir yazının konusu olmak üzere şimdiden belirleyip günü gelene kadar bir kenarda saklayalım.

İyi günler diliyorum.

Fatma Küçüktaş

Opak Lens

İş Geliştirme ve Eğitim Bölümü